Pijn. We hebben er allemaal, in meer of mindere mate, mee te maken. Het is een natuurlijk beschermingsmechanisme van ons lichaam. Een signaal dat er iets niet in orde is en dat er actie ondernomen moet worden. Maar als pijn chronisch wordt, heeft dat een enorme impact op je leven.
Acute pijn heeft meestal een duidelijke oorzaak. Een breuk, een wond, overbelasting van de spieren, een infectie. Je neemt rust of wordt behandeld, al dan niet met medicijnen, en dan gaat de pijn weer over. Helaas kan pijn ook lang aanhouden en chronisch worden. Ernstige chronische pijn is pijn die drie maanden of langer aanhoudt, minimaal twee keer per week terugkomt en een 5 of hoger scoort op een pijnschaal van 0 tot 10. Vaak ontbreekt een duidelijke relatie tussen de pijn en het oorspronkelijke letsel. Er kunnen meerdere redenen zijn waarom de pijn niet verdwijnt.
Eén op de vijf Nederlanders
Bijna drie miljoen Nederlanders hebben te maken met chronische pijn, één op de vijf dus. Dat is nogal wat. Van die groep heeft een derde deel, een miljoen mensen, al heel lang klachten en een score van gemiddeld 5 of hoger op de 10-puntsschaal. Uit eigen ervaring weet ik hoe beperkend chronische pijn is. Door pijnmedicatie kan ik vrij goed functioneren, maar dat geldt niet voor iedereen. Daarnaast hebben medicijnen altijd bijwerkingen. Feitelijk krijg je vooral te horen dat je er maar mee moet leren leven.
Virtual reality
Gelukkig wordt er blijvend gezocht naar behandelmethodes. Louis Zantema (32) en Margryt Fennema (26) van Reducept vonden in virtual reality een manier om de hersenen te trainen en die te leren om grip te krijgen op de pijn. Een methode zonder bijwerkingen. Ik spreek Louis in zijn moderne kantoor in bedrijvencentrum Blokhuispoort in Leeuwarden. Als gezondheidszorgpsycholoog was hij werkzaam op de pijnpoli in het Medisch Centrum Leeuwarden. Daar zag hij veel mensen met chronische pijn en het bleek een lastig te behandelen doelgroep. Pijn is een ingewikkeld proces waarbij heel veel factoren een rol spelen. Niet alleen lichamelijke, maar ook psychologische aspecten als stress en angst. “Veel patiënten hebben weinig kennis over wat pijn is, hoe het tot stand komt en hoe je het kunt beïnvloeden. En dat is nu juist zo belangrijk”, zegt Louis. “Om iemand te kunnen helpen moet diegene een antwoord krijgen op twee vragen: Hoe kan het dat ik pijn heb? en Wat kan ik doen om er meer grip op te krijgen?”
Onbetrouwbaar brein
Educatie vindt hij van wezenlijk belang. Uitleggen hoe het alarmsysteem in de hersenen werkt en hoe het je voor de gek kan houden. Je kunt ook zonder dat er (nog) een fysieke reden voor is pijn ervaren, omdat je alarmsysteem te scherp afgesteld staat. “Pijn ontstaat in het emotionele deel van ons brein. Niet per se een betrouwbaar deel, want het veroorzaakt ook de spanning die we voelen als we naar een spannende film kijken, terwijl we heus wel weten dat het niet echt is. Omgekeerd kun je het brein dus ook laten geloven dat er herstel plaatsvindt in het lichaam.”
Het verhaal van de pijn zelf meemaken
De oplossing zit dus deels in kennisoverdracht; iemand leren hoe pijn ontstaat. Vervolgens is het zaak om de hersenen te beïnvloeden, meer controle over de pijn te krijgen en het alarmsysteem daarmee een tandje minder af te stellen. Virtual reality blijkt een mooie tool, omdat je daarmee het verhaal van je pijn zelf mee kunt maken. Dat werkt beter dan er alleen over praten. Louis ontwikkelde samen met Margryt een softwareprogramma dat aangesloten kan worden op een VR-bril.
Reducept
Hoe is die samenwerking eigenlijk ontstaan? “Margryt volgde de opleiding Digitale Zorginnovatie en zocht een stageplaats. Zij was bezig met het zoeken naar technologische zorgoplossingen en dat sloot mooi aan bij mijn interesse in E-Health en games. We zijn samen aan de slag gegaan om een programma te ontwikkelen dat pijnklachten kan verminderen. Reducept is in nauwe samenwerking met patiënten en zorgverleners gemaakt en gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek.
Meer controle over de pijn
Het duurt een klein half uur en het effect is het grootst als je het minimaal een maand lang dagelijks doorloopt. “Het doel is om de gebruiker meer controle te geven over de pijn en handvaten om die te reguleren. Je traint de hersenen als het ware om anders te reageren. In het spel maak je letterlijk een reis door het lichaam. Je gaat vanaf de pijnplek over de zenuwbanen, waar je leert de pijn te controleren. Dan ga je naar het ruggenmerg, waar getraind wordt met ontspanning. Tenslotte reis je naar de hersenen, waar je cognitief uitgedaagd wordt.” Er wordt gebruik gemaakt van elementen uit de mindfulness, visualisatieoefeningen, cognitieve gedragstherapie en ontspanningstherapie.
Schieten op pijnprikkels
Het programma heeft ook een spelelement, waarbij op pijnprikkels geschoten moet worden. Dat er meerdere levels te halen zijn moet ervoor zorgen dat mensen het ook op de langere termijn uitdagend blijven vinden. De games zijn ontwikkeld in samenwerking met Grendel Games, toevalligerwijs de buren van Louis en Margryt in de Blokhuispoort. Daarnaast wordt er veel samengewerkt met andere ondernemers, zoals een data-analist en een webdesigner. Op dit moment zijn zo’n veertien mensen betrokken bij Reducept.
Innovatieprijs
De resultaten zijn veelbelovend. Veel gebruikers ervaren minder of zelfs helemaal geen pijn meer. Dat betekent minder medicijnen, beter slapen en actiever kunnen zijn. Oftewel, patiënten hun leven weer op kunnen pakken. Reducept won dan ook de innovatieprijs World Summit Award, die de Verenigde Naties toekent aan digitale innovaties die een maatschappelijk probleem oplossen. Op de site van de organisatie die de prijs toekent staat “Reducept is a virtual reality training that supports the treatment of chronic pain. It’s a valuable extra component of the treatment of chronic pain with no side effects and no thresholds. We were in need of solutions that enable people to manage chronic pain themselves, enabling the body to create its own pain medicine.”
Louis sluit niet uit dat de VR-bril in de toekomst breder ingezet kan worden. “Reducept is ontwikkeld voor volwassenen met chronische pijnklachten, maar we zijn aan het kijken of we de methode ook geschikt kunnen maken voor kinderen en andere doelgroepen.”
Professioneel en gebruiksvriendelijk
Aan het einde van ons gesprek krijg ik nog even de gelegenheid om Reducept uit te proberen. De bril zit prettig en sluit goed aan. Wat meteen opvalt is de geweldige beeldkwaliteit. Je waant je midden in een 3D-film. De professionaliteit straalt er vanaf en dat verrast me positief. Het besturen van de cursor is simpel en het programma oogt zo op het eerste gezicht erg gebruiksvriendelijk.
Nog niet vergoed
Reducept wordt helaas nog niet vergoed door zorgverzekeraars. “De gesprekken daarover lopen nog. Wel maken al veel zorgverleners gebruik van Reducept en is de bril via hen uit te proberen, bijvoorbeeld tijdens een fysiotherapiebehandeling of bij een opname in het ziekenhuis. Daarnaast kun je als particulier de training zelf aanschaffen.” Er wordt gebruik gemaakt van de Pico G2 4K VR-bril. Die is te koop voor rond de driehonderd euro. Verder heb je een abonnement nodig voor de benodigde software. De kosten daarvan zijn €14,95 per maand. Je kunt het abonnement afsluiten via de site van Reducept en het is maandelijks opzegbaar.
Meer weten?
Kijk voor meer informatie op de site van Reducept.
