Maak een reis door een muzikale tijd met redacteur Roelof Houttuin die ons aan de hand van het leven van de Franse zangeres France Gall voorziet van muzikale weetjes, feitjes en liedjes die je na vandaag voorlopig niet uit je hoofd zult kunnen krijgen. Voor tijdens het lezen vast een passend nummer.
Op 5 december 2017 overlijdt de ‘Franse Elvis’ na een veelbewogen leven op 74-jarige leeftijd. Het afscheid van Johnny Hallyday (de achternaam wordt door de fans vrijwel altijd weggelaten) heeft de allure van een staatsbegrafenis en wordt live door de Franse televisie uitgezonden. Op het Place de L’Etoile bij de Arc de Triomphe hangt een metershoog portret van ‘Johnny’. Bij de plechtigheid in de afgeladen Madeleine-kerk zijn de huidige Franse president Emmanuel Macron en zijn voorgangers Nicolas Sarkozy en Francois Hollande aanwezig.
Voor France Gall geen staatsbegrafenis
Afwezig is de door ziekte verzwakte France Gall, een goede vriendin van Hallyday. Zij betuigt haar medeleven aan de nabestaanden via de sociale media. France haar gezondheid, ze heeft kanker, verslechtert snel. Ze wordt op 19 december in een ziekenhuis in Parijs opgenomen en overlijdt op 7 januari 2018 in het bijzijn van haar zoon Raphaël. Voor France Gall geen staatsbegrafenis maar een plechtigheid in zeer besloten kring. Op het kerkhof van Montmartre wordt ze bijgezet in het graf van haar overleden man Michel Berger en hun dochter Pauline.
Herinneringen aan Johnny heb ik amper, aan France des te meer. Het voelt of ik in een tijdmachine bijna 53 jaar naar het verleden wordt terug gecatapulteerd. Het is maart 1965. Voor het eerst mag ik, ik ben tenslotte al bijna 7 jaar, kijken naar het Eurovisie Songfestival. Geen groot mediaspektakel zoals nu met voorrondes, halve finales, automatisch geplaatste landen etcetera, maar slechts achttien deelnemende landen uit West- en Zuid-Europa. Nederland wordt vertegenwoordigd door ‘Ik geef je een roosje mijn roosje’ Conny Vandenbosch die met het liedje ’t is genoeg 11e wordt. Het kleine Luxemburg doet vaak een beroep op zangeressen uit andere landen. Deze keer is de net 18-jarige France Gall uit Frankrijk ‘ingehuurd’ (in 1972 won de Griekse Vasiliki Papathanasiou –beter bekend als Vicky Leandros- met Après Toi namens het Groothertogdom het songfestival). Het liedje heet Poupée de cire, Poupée de son (Pop van was, pop van geluid).
Het wordt het eerste popliedje van het songfestival beschouwd
Ik zit klappend voor het grote Philipstoestel. Dit is veel leuker dan de liedjes van de andere landen. France wint en ik ben blij. Het liedje maakt zoveel indruk dat ik het in mijn bed voor het slapen gaan regelmatig neurie of (fonetisch) zing. Later lees ik dat het het eerste popliedje van het songfestival wordt beschouwd.
Ruim 8 maanden later overlijdt mijn vader. Of dit verklaart dat ik zo weinig jeugdherinneringen heb weet ik niet zeker. Wat slechts aan herinneringen resteert van mijn eerste zeven levensjaren zijn enkele flarden van een zomervakantie in Heiloo, Swiebertje en France Gall, het Franse kindsterretje.
Ze krijgt de bijnaam Babou
Isabelle Gall (oktober 1947) is de dochter van zanger en componist Robert Gall. Hij schreef onder meer La Mama voor Charles Aznavour. De kleine Isabelle heeft een eigen willetje en wordt door Robert gekscherend ‘de kleine korporaal’ genoemd. Ze krijgt een muzikale opvoeding en speelt piano en gitaar. Ze krijgt de bijnaam (surnom in het Frans) Babou. Velen blijven haar haar hele leven zo noemen. Babou is een verbastering van Isabelle. In vrijwel alle Franse families worden bijnamen in plaats van de echte voornamen gebruikt: Didier wordt Dédé, Henri wordt Riri, Thérèse wordt Thétoune, Anne wordt Titat.
Platenmaatschappij Philips, het label waarvoor ze haar eerste liedjes opneemt, dringt haar de naam France op. Op de dag van haar zestiende verjaardag wordt voor het eerst een liedje van France op de radio uitgezonden: Ne soit pas si bête. Het is geschreven door Serge Gainsbourg, een Franse zanger wiens carrière enigszins in het slop is geraakt. Het wordt een hit in Frankrijk, direct gevolgd door de ook door Gainbourg geschreven nummers Laisse tomber les filles (in de jaren tachtig wordt hiervan een hilarische cover gemaakt door het Belgische The Honeymoon Killers) en N’écoute pas les idoles. Haar echte doorbraak komt met Sacré Charlemagne waarvoor Robert Gall de tekst schrijft.
Serge Gainsbourg, France Gall, Françoise Hardy en Claude François
Het is de periode van de Yé-Yé in België, Italië, Spanje, Portugal en in Frankrijk. Yé-Yé is een afgeleide van de term yeah! yeah! uit de Britse beatmuziek uit de begin jaren 60. Denk aan de Beatles….She loves you, yeah! yeah! yeah! Het wordt een rage met in Frankrijk Serge Gainsbourg, France Gall, Françoise Hardy en Claude François als belangrijke vertegenwoordigers.
France is net 17 jaar oud als ze een relatie begint met de 25 jaar oude Claude François (CloClo). Claude is een redelijk succesvol liedjesschrijver en zanger maar echt doorgebroken is hij nog niet. France overvleugelt zijn succes en mag naar het songfestival met het door Serge Gainsbourg gecomponeerde Poupée de cire, Poupée de son. Claude, jaloers, is niet in Napels aanwezig maar blijft thuis. France is bloednerveus, de communicatie met het orkest van het festival is verre van optimaal en haar vriend zit mokkend thuis. France wint, zingt door alle emoties niet helemaal zuiver, en belt –euforisch- met Claude. Hij zegt: ‘je zong vals, belachelijk dat je hebt gewonnen. Ik wil niet verder met je’. France moet dan het winnende liedje nogmaals vertolken. Ze is van slag maar blijft overeind (al zie je de wanhoop in haar ogen-zie Youtube).
France is lief, maar een beetje saai
Na het songfestival volgt tijdelijk een verzoening maar in 1967 gaat het koppel definitief uit elkaar. Eindelijk is France onder het juk van de ijdele en narcistische Claude vandaan. CloClo schrijft net na de breuk het nummer Comme d’habitude (Zoals gewoonlijk) over zijn leven met France. Hij beschrijft de relatie als weinig sprankelend, France is lief maar een beetje saai. Het liedje wordt een hitje in Frankrijk. Zanger Paul Anka, op vakantie in Frankrijk, hoort het nummer en is dol op de melodie. Hij vertaalt het nummer niet maar schrijft een eigen tekst over iemand die terugziet op zijn eigen leven wanneer de dood zich aankondigt: My Way. Wie kent het nummer niet… uitvoeringen van Elvis, Frank Sinatra, Sid Vicious, Herman Brood. Duizenden malen is het nummer gecoverd. Claude wordt rijk van de royalties en is eindelijk de ster die hij wilde worden. Hij leidt een hectisch leven en overlijdt op 39-jarige leeftijd in Parijs. In zijn badkamer, staande in zijn met water gevulde bad wil hij een loszittende lamphouder rechtzetten en wordt geëlektrocuteerd. France gaat niet naar de begrafenis en laat zich later verbitterd uit over haar jaren met Claude.
France neemt nog een aantal composities van Gainsbourg op maar na de polemiek die ontstaat na het nummer Les Sucettes (Lollipops) werkt ze amper meer samen met Serge. Gainsbourg staat bekend als een vrouwenliefhebber om het eufemistisch uit te drukken, controversieel, later expliciet in zijn teksten (69, année érotique/Je t’aime, moi non plus). France is jong, nog enigszins naiëf, maar weet dat ze op haar hoede moet zijn voor Serge. In 1966 vraagt Serge aan France wat ze heeft gedaan in de vakantie. Het regende veel in Bretagne in de zomer van 1966 en France kocht elke dag een anijslolly. Gainsbourg schrijft een prachtige melodie maar met een dubbelzinnige tekst over het meisje Annie dat dol is op lollies. De verwijzing naar het mannelijk geslachtsdeel en de in het liedje beschreven fellatio worden door France niet opgepikt en ze zingt het lied vol overgave. Het wordt uitgebracht, een hit, maar als haar eindelijk duidelijk wordt wat ze heeft gezongen is ze volledig van de kaart en sluit ze zich wekenlang op in haar kamer.
Julien is het ultieme vrouwenidool
Eind 1969 komt Julien Clerc in haar leven. Julien is het ultieme vrouwenidool. Zijn managers drukken hem op het hart om discreet te zijn over zijn relatie met France om te voorkomen dat hij een deel van zijn aanhang verliest. Toentertijd lukte dat nog. In de huidige tijd met mobiele telefoons, internet, Facebook, Instagram en snapchat was dit niet mogelijk geweest. Julien is weliswaar verliefd op France maar zijn carrière blijft nummer 1. De relatie houdt daarom geen stand. France verbreekt de relatie in 1974. In 1975 volgt het bekendste en beste album van Julien Clerc: Numéro 7. This Melody en Elle voulait qu’on l’appelle Venise worden ook hits in Nederland. Het nummer ‘Souffrir par toi n’est pas souffrir’ gaat over zijn relatie met France Gall. Hij probeert haar hiermee terug te winnen maar France is inmiddels ‘sous le charme’ van Michel Berger. Julien troost zich met de actrice Miou Miou, die acteur Patrick Dewaere voor hem verlaat.
Michel Berger, pseudoniem van Michel-Jean Hamburger (niet geschikt als artiestennaam) is een Franse zanger van Joodse komaf. Vader Jean is lid van de Académie française. In 1973 is Michel nog geen beroemdheid maar hoort France een liedje van hem op de radio: ‘Attends-moi”. Ze belt hem op en vertelt dat ze graag met hem wil samenwerken maar Michel is niet enthousiast. Zes maanden later gaat hij toch overstag en schrijft het prachtige poëtische La Déclaration d’amour voor haar. Een ware liefdesverklaring. France en Michel zijn daarna onafscheidelijk en trouwen in 1976. Alle nummers die France daarna nog opneemt worden geschreven door Michel. Ze neemt nooit meer composities van anderen op.
Frankrijk en het Frans zijn belangrijk en worden ware liefdes
In 1977 beleef ik mijn eerste buitenlandse vakantie. Ik ga naar de Languedoc in Frankrijk. Mijn Frans is redelijk en er vormt zich een groep met jongeren van allerlei nationaliteiten. Ik ontmoet Anne (surnom: Titat) uit Grenoble. We zijn bevriend, verliefd, de afstand is daar, we verliezen elkaar uit het oog. Na een weerzien zijn we een echt koppel en trouwen in 1987. Frankrijk en het Frans zijn belangrijk en worden ware liefdes. Is de kiem gezaaid door het Eurovisie Songfestival 1965? Ik weet dit niet zeker maar uitsluiten doe ik het niet.
Michel en France krijgen twee kinderen: Pauline in 1978 en Raphaël in 1981. Ze krijgen de echte achternaam van hun vader: Hamburger. De successen rijgen zich aaneen. France Gall is goed voor miljoenenverkoop van haar albums en hits in Frankrijk eind jaren 70/begin jaren 80. Tout pour la musique, Besoin d’amour (uit de rock-opera Starmania) en Il jouait du piano debout zijn ook in Nederland kleine hits.
France Gall en Michel Berger zijn sociaal bewogen en zetten zich in voor humanitaire projecten (Band Aid/Chanteurs sans frontières) in Ethiopië en Mali. Ook de Franse zanger Daniël Balavoine, een goede vriend, zet zich in voor meerdere projecten maar verongelukt tijdens een helikoptervlucht in Mali in 1986.
Dankzij de megahit Ella, elle l’a
France besteedt enkele jaren minder aandacht aan haar zangcarrière maar komt eind 1984 met het album Débranche sterk terug. Concertzaal Le Zénith met een capaciteit van ruim 6.000 plaatsen is drie weken stijf uitverkocht voor concerten van France. In 1987 verschijnt Babacar met daarop een hommage aan de overleden Balavoine. Het album wordt het grootste succes van haar loopbaan, vooral dankzij de megahit Ella, elle l’a. Het nummer, een eerbetoon aan Ella Fitzgerald staat ook jarenlang in de Top 2000.
Na weer een grootschalige tour kondigt France in 1988 aan te stoppen met optreden. Jarenlang is ze buiten de schijnwerpers tot Double Jeu in 1992 verschijnt. Geen solo-album maar een project samen met Michel Berger. De kritieken zijn positief en Michel overtuigt France dat ze samen in kleinere zalen zoals La Cigale en Bercy enkele concerten zullen geven. Dan slaat het noodlot toe. Michel overlijdt op 2 augustus 1992 in Ramatuelle (nabij Saint-Tropez) tijdens een partijtje tennis. France is gebroken maar besluit aan zijn wens te voldoen: in september 1993 start haar tournee ‘Simple Je’ in Bercy. Ze blijft optreden, brengt het album France uit met nieuw georkestreerde nummers van Michel Berger.
Bij de FNAC koop ik haar album Poupée de son
Op 15 december 1997 overlijdt haar dochter Pauline die al langere tijd lijdt aan mucoviscodose (taaislijmziekte). France verschijnt daarna amper nog in de openbaarheid. Ze gaat wonen in het huis dat ze in de jaren 80 samen met Michel Berger had gekocht in Senegal in Ngor, 17 km van Dakar. In 2000 treedt ze eenmalig op met Johnny Hallyday om samen één liedje te vertolken. Eind 2007 presenteert ze voor de Franse televisiezender France 2 een uitzending over het leven van Michel Berger. Ze besteedt haar tijd verder vrijwel geheel aan liefdadigheidsprojecten tot ze door de bij haar in 2015 geconstateerde ziekte dusdanig is verzwakt dat dit haar niet meer lukt.
In ons gezin komt France medio jaren negentig weer in beeld. Bij de FNAC koop ik haar album Poupée de son waar al haar hits uit de jaren 60 op staan. Onze kinderen blijken dol te zijn op de liedjes van France en onderweg naar papy en mamy (opa en oma) die in Grenoble wonen wordt de CD met grote regelmaat gedraaid. Bij het overlijden van France op 7 januari appt mijn dochter dat ze als kind zo heeft genoten van de liedjes van France Gall.
Nog eentje dan: France Gall
Redacteur: Roelof Houttuin
